Polskie Yad Vashem – Muzeum w Markowej

„Bo gdy sen­su już nie ma, to sens się zaczyna.”

J. Twardowski

We wsi Markowa znajduje się Muzeum upamiętniające Polaków, którzy podczas niemieckiej okupacji w czasie II wojny światowej, ryzykując życie, próbowali uratować lub uratowali Żydów. Tu 24 marca 1944 roku niemieccy żandarmi zamordowali ośmioro Żydów z rodzin Szallów i Goldmanów oraz ukrywających ich Józefa Ulmę i będącą w ostatnim miesiącu ciąży jego żonę Wiktorię. Zabili też sześcioro dzieci Ulmów. To właśnie ich imię nosi ta placówka.

Decyzja o budowie muzeum została podjęta przez sejmik woj. podkarpackiego w 2008 roku. Na 500 m kw. odtworzono dom Ulmów i stworzono salę wystawową, wykładową i pracownię naukową. Odtworzony tu dom Ulmów wyposażony jest w zachowane oryginalne sprzęty m.in nakastlik (czyli nocną szafkę) i szafą. 

W muzeum znalazły się m.in. zdjęcia wykonane przez Józefa Ulmę, przedstawiające Markową i jej mieszkańców w okresie przedwojennym i podczas II wojny światowej. Wśród nich są fotografie ukrywanych przez Ulmów Żydów poplamione kroplami krwi ofiar niemieckiej zbrodni z 24 marca 1944 r. Ekspozycja multimedialna pokazuje m.in. historię Markowej, dzieje społeczności żydowskiej i różne formy pomocy, jaką otrzymali od Polaków.

Na tabliczkach umieszczonych na płycie przed wejściem do muzeum wypisano nazwiska Polaków, którzy zostali zamordowani, natomiast na monumentalnej ścianie pamięci znajdują się z kolei nazwiska Polaków, którzy ratowali Żydów.

W 1995 roku Wiktoria i Józef Ulmowie zostali uhonorowani pośmiertnie tytułem "Sprawiedliwych wśród Narodów Świata" Izraelskiego Instytutu Pamięci Yad Vashem. 

W 2003 roku w diecezji przemyskiej rozpoczął się ich proces beatyfikacyjny. W 2004 roku odsłonięto w Markowej pomnik, który przypomina o tych bohaterskich ludziach. W 2010 roku prezydent RP Lech Kaczyński odznaczył ich Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

W ok. 4,5 tysięcznej Markowej Ulmowie nie byli jedyną rodziną, która ukrywała Żydów. Co najmniej 20 innych Żydów przeżyło okupację w pięciu chłopskich domach. Przed II wojną światową w Markowej mieszkało ok. 120 Żydów.

Muzeum Polaków Ratujących Żydów, jest oddziałem Muzeum - Zamku w Łańcucie.

Zaparkować możemy na parkingu przy restauracji i te kilka metrów przejść pieszo – pod samym muzeum o miejsce na poboczu ciężko (szczególnie w niedzielę).

Ceny biletów są przystępne – 5 zł bilet normalny, 2 zł bilet ulgowy i tylko 1 zł dzieci i młodzież w wieku szkolnym 7-16 lat i osoby kształcące się. W każdą niedzielę muzeum można zwiedzać bezpłatnie.

Strona muzeum: http://muzeumulmow.pl

***

Markowa – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie łańcuckim, w gminie Markowa. Miejscowość jest siedzibą gminy Markowa, leży na szlaku architektury drewnianej.

Kalwaria Pacławska - Podkarpacka Jerozolima

„Wierzyć to znaczy ufać, kiedy cudów nie ma.”

J. Twardowski

Nieopodal ukraińskiej granicy, 24 km od Przemyśla znajduje się niewielka miejscowość - Kalwaria Pacławska.

Historia Kalwarii zaczęła się około 1660 r., gdy do Ziemi Świętej z pielgrzymką udał się Andrzej Maksymilian Fredro - kasztelan lwowski i wojewoda podolski. Oczarowany Ziemia Świętą postanowił odwzorować w Polsce miejsca związane z Męką Pańską. Wymierzył odległości pomiędzy Golgotą, Górą Oliwną, i między poszczególnymi stacjami drogi krzyżowej.

Po powrocie na jednym z wyższych wzniesień nazwanym Golgotą Fredro wybudował w 1665 r. drewniany kościół i klasztor. Drugie ze wzgórz stało się Górą Oliwną. Oddzielał je wąwóz obrazujący Dolinę Jozafata, którym dołem, niczym biblijny Cedron, płynęła rzeka Wiar.

Zespół klasztorny tworzy klasztor franciszkanów, kościół oraz dom pielgrzyma.

Czczony jest tu cudowny obraz Matki Boskiej Kalwaryjskiej pochodzący z klasztoru franciszkanów w Kamieńcu Podolskim - po zdobyciu przez Turków w 1672 roku trafił w niejasnych (obrosłych legendą) okolicznościach do Kalwarii Pacławskiej.

Na zboczach gór, na krętej sieci dróżek wpisanych w krajobraz górski ulokowano kaplice. Znajdują się tu cztery szlaki pątnicze: Męki Pańskiej, Drogi Krzyżowej, Matki Bożej Bolesnej oraz Pogrzebu i Wniebowzięcia NMP. Wśród 42 znajdujących się na nich kaplic 36 to tzw. dróżkowe.

Obok kaplic dróżkowych, jest też pięć innych stojących odrębnie. Kaplica "Pustelnia Marii Magdaleny" - drewniana, wybudowana na szczycie góry w 1870 r. jest miejscem pielgrzymowania zwłaszcza młodszych pątników, po raz pierwszy uczestniczących w odpuście (ważne też by wracać tyłem – cały czas zwracając twarz ku kaplicy).

Pozostałe kaplice to: Kaplica św. Anny, Grobowiec rodu Tyszkowskich, Wniebowstąpienia Pańskiego i św. Gabriela.

Pacław ma najdłuższe dróżki kalwaryjskie spośród wszystkich istniejących w Polsce kalwarii. 42 kapliczki stoją na dystansie 10 km.

Warto również przespacerować się po przylegającej do klasztoru wiosce, którego zabudowa tworzy unikalny zespół zabytkowy (V szlak architektury drewnianej). Do dziś zachował się tu układ przestrzenny miejski z rynkiem w formie ulicy, chociaż sama zabudowa jest wiejska. Taki układ przestrzenny kształtował się przez lata pod wpływem nasilającego się ruchu pątników, a odpusty wymusiły funkcjonalność domów z malowniczymi podcieniami wspartymi na słupach, które służyły jako kramy odpustowe. Strychy, – do których wiodły ustawione na zewnątrz, bokiem do frontowej ściany schody przeznaczano na noclegi.

Uroczystości odpustowe Wniebowzięcia NMP trwają tu kilka dni: 11 sierpnia rozpoczynają się poświęceniem szat do przystrojenia figury Zaśnięcia Matki Bożej, która w otwartej trumnie przenoszona jest z Domku Matki Bożej do Domku Pogrzebowego za Cedronem. Otoczona asystą pozostaje tu do 13 sierpnia, kiedy w uroczystej procesji odprowadzana jest do kaplicy Grobu Matki Bożej. W nocy z 14 na 15 sierpnia odbywają się uroczystości Triumfu NMP. Wtedy pielgrzymi ze świecami asystują figurze Maryi w drodze do kaplicy Wniebowzięcia. Zaś w dzień Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny proszą Madonnę o potrzebne łaski – i jeśli wierzyć wpisom w księdze z cudami i pozostawianym tu wotom, ich modlitwy zostają tu wysłuchane.

W Kalwarii Pacławskiej znajduje się wieża widokowa, stacja sejsmiczna należącą do międzynarodowej sieci sejsmicznej GEOFON, a w ogrodzie w Niżyńcu znajduje się "Aleja Sobieskiego", z 32 lipami, utworzoną w 1933 r. dla upamiętnienia 250-tej rocznicy odsieczy wiedeńskiej.

Dla pogłębienia lektury odsyłam na stronę Franciszkanów: http://www.kalwariapaclawska.pl

 ***

Kalwaria Pacławska – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie przemyskim, w gminie Fredropol.

Cerkiew na wzgórzu Dębnik w Uluczu

"Ważne jest nie samo osiągnięcie wierzchołka,

lecz droga do niego."

Joe Tasker

Aby dojść do świątyni, trzeba wspiąć się stromą ścieżką na szczyt porośniętego starodrzewiem wzgórza Dębnik (ok. 70 metrów ponad dolinę Sanu).

Wiekowa budowla stoi na wysokości ponad 344 m n.p.m., na polanie otoczonej nagrobkami. 

Według miejscowej tradycji miała stanąć we wsi, a nie na Dębniku. Trzykrotnie zaczynano ją budować u stóp wzgórza - i trzykrotnie cudowna siła przenosiła drewniane kłody na szczyt wzgórza. Aż w końcu uznano to miejsce za "wybrane".

Cerkiew jest jedyną pozostałością z dawnego kompleksu zabudowań klasztornych unickiego zakonu bazylianów. Mnisi gospodarzyli tu do 1744 r., kiedy to przenieśli się do Dobromila. Świątynię oraz budynki klasztorne otaczały dwa pierścienie kamiennych murów przedzielone fosą, od wschodu i zachodu wejścia strzegły drewniane baszty - dzwonnice. Jedna z nich spłonęła jeszcze przed 1939 r. Drugą rozebrano po wojnie. Ślady obwarowań czytelne są do dziś.

Przeprowadzone kilka lat temu badania dendrochronologiczne budulca cerkwi, przeniosły datowanie jej budowy na rok 1659. Użytkowana była do 1947 r., dzisiaj stanowi filię Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku (klucz znajduje się u pani Doroty Demkowicz, przy wjeździe do Ulucza od strony Dobrej).

W dniu odpustu tj. na uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego odbywają się w świątyni nabożeństwa. W 2016 r. uroczystości te odbywały się w dniach 11 - 12 czerwca (w programie były spotkania modlitewne, spotkanie przy ognisku, uroczysta liturgia na Dubniku oraz koncert muzyki chórowej).

Obok cerkwi zachowało się kilka starych kamiennych nagrobków, pozostałych po przycerkiewnym cmentarzu. Stoi tu również krzyż i tablica pamiątkowa z 1990 r., poświęcona księdzu Michałowi Werbyckiemu – kompozytorowi hymnu narodowego Ukrainy.

Dzisiejsza miejscowość Ulucz to kilkanaście domów, trochę zabudowań popegeerowskich. Rozległe lasy, bystry nurt Sanu, bogactwo świata roślin i zwierząt. Oaza ciszy i spokoju. Aż trudno sobie wyobrazić, że w przeszłości była to jedna z najludniejszych wsi w powiecie brzozowskim. Wieś została spalona przez UB a mieszkańcy wysiedleni. Pozostały po nich zdziczałe sady i resztki zabudowań.

***

Ulucz– osada w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie brzozowskim, w gminie Dydnia, nad rzeką San.

Dwa brzegi - kładka na rzece San w Warze

„Niewielu ludzi przekracza na drugi brzeg. 

Większość jedynie ugania się tam i z powrotem po tym, na którym są.”

Budda Siakjamuni

Wisząca kładka nad rzeką San to jedna z kilku pieszych kładek przerzuconych nad Sanem. Łączy miejscowości Wara na zachodnim brzegu rzeki i Siedliska na wschodnim. Jej całkowita długość wynosi 175 metrów, rozpiętość przęsła głównego 113,00 m. Kładka powstała w latach 70-tych XX w.

Główny szkielet konstrukcji stanowią cztery metalowe słupy i cztery liny stalowe rozpięte między nimi przez San. Pomost jezdny wykonany jest z grubych desek. Kładka służy przeprawie pieszej, oraz pojazdom jednośladowym. Aby dojechać z Siedlisk do Brzozowa mieszkańcy przechodzą na stronę Wary, na pobliski przystanek autobusowy- samochodem muszą kierować się na przeprawę promową w Nozdrzcu lub most w Dynowie. Pozostaje też trasa brzegiem Sanu w stronę Jabłonicy Ruskiej i przeprawa przez prom w Krzemiennej - jednak tu musimy przygotować się na lekko ekstremalne warunki.

Kładka w Warze oraz pobliski przystanek autobusowy w 2013 r. „zagrały” w filmie „Serce, serduszko i wyprawa na koniec świata” w reżyserii J.J. Kolskiego, o czym można poczytać chociażby tutaj: Spełniać marzenia na końcu świata

 ***

Wara – wieś w Polsce w województwie podkarpackim, w powiecie brzozowskim, w gminie Nozdrzec, położona nad rzeką San oraz Magierką na pograniczu Pogórza Dynowskiego oraz Pogórza Przemyskiego.